Dlaczego twórcy nie zawsze korzystają z przekazania praw autorskich? Zdarza się, że zrealizowane dzieło jest uniwersalne i możesz wykorzystać je również na potrzeby innych klientów. W takiej sytuacji zamiast rezygnować z majątkowych praw autorskich warto skorzystać z możliwości udzielenia licencji. Jak działa i jak jej używać w pracy zdalnej?
Co to jest licencja?
Licencja w prawie własności intelektualnej oznacza pozwolenie udzielone na używanie i korzystanie z dobra niematerialnego.
Istnieją różne rodzaje licencji funkcjonujące w różnych dziedzinach pracy zdalnej. Z niektórymi mogłeś zetknąć się np. kupując programy komputerowe lub korzystając z materiałów graficznych. Regulują one zasady, na których można korzystać z utworu i określają, które z praw zastrzega dla siebie jego twórca. Jako freelancer możesz korzystać z prac innych autorów na mocy licencji, ale również udzielać jej swoim klientom. Warto zainteresować się tym rozwiązaniem, ponieważ niesie ono znacznie korzyści.
Jak działa licencja?
Zasady udzielania licencji określa ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych – dokładnie artykuł 64. Zgodnie z jego treścią, twórca może udzielić upoważnienia do korzystania z utworu na polach eksploatacji określonych w umowie licencyjnej. Do udzielenia licencji potrzebne jest zawarcie umowy licencyjnej. Ponieważ prawo nie precyzuje szczególnej formy takiej umowy, może być ona zawarta zarówno pisemnie, jak i ustnie. Aby była ważna, musi jednak zawierać określone elementy.
Co musi zawierać umowa licencyjna?
Aby umowa licencyjna była ważna, musi określać:
- kim są licencjodawca i licencjobiorca (strony umowy)
- oświadczenie woli, która precyzuje również, o jaki utwór chodzi
- zakres, miejsce i czas korzystania z utworu
- pola eksploatacji
- sposób wykorzystania utworu, jeśli jest już znany
- wysokość wynagrodzenia
- rodzaj licencji, jakiej chcesz udzielić.
Czym się różni licencja od przeniesienia praw autorskich?
Zanim przejdziemy do najważniejszych różnic, przypomnijmy, dlaczego prawa autorskie są ważne dla freelancerów i jakie znaczenie ma przeniesienie praw autorskich. Prawa autorskie określają zakres uprawnień i możliwości dysponowania stworzonym dziełem, jakie przysługują jego twórcy. Dzielą się one na osobiste prawa autorskie i majątkowe prawa autorskie.
Podczas gdy prawa osobiste są niezbywalne, autorskie prawa majątkowe można odstąpić innemu podmiotowi – z reguły zamawiającemu. Jest to jednocześnie najważniejsza różnica między prawami autorskimi majątkowymi i osobistymi. Z punktu widzenia freelancerów szczególnie interesujące są te drugie. Ich przekazanie wpływa bowiem na podwyższenie kosztu uzyskania przychodu, a to z kolei zmniejsza podatek dochodowy i daje wyższe wynagrodzenie.
Znaczenie dla freelancera
W tym miejscu warto przypomnieć, że przeniesienie autorskich praw majątkowych na klienta oprócz niższego podatku niesie ze sobą określone konsekwencje. Freelancer wraz z nimi zrzeka się możliwości czerpania korzyści finansowych z dalszej sprzedaży pracy, jej udostępniania czy powielania.
Zleceniodawcy zależy na tym, aby była ona unikatowy i żeby nie zobaczyć jej kopii u konkurencji. To sprawia, że klient może poprosić freelancera o przekazanie praw autorskich, aby zagwarantować sobie wyłączność korzystania z pracy. Przekazując prawa autorskie do utworu nie możesz więcej wykorzystać go np. w projekcie dla innego klienta.
W przypadku naprawdę charakterystycznych prac, wykonanych na konkretne zamówienie, szanse na to, że sprzedasz je innemu klientowi, są raczej niewielkie. W takiej sytuacji freelancer decydując się na przeniesienie autorskich praw majątkowych nic nie traci, zyskuje natomiast KUP 50 i wyższe wynagrodzenie.
Wolni strzelcy są również autorami projektów i rozwiązań bardziej uniwersalnych, których dalsza sprzedaż nie wyrządzi żadnej szkody zleceniodawcy. W takiej sytuacji, aby nie tracić możliwości finansowych, jakie daje przekazanie praw, a jednocześnie zachować możliwość dalszej sprzedaży pracy, freelancer może skorzystać z udzielenia licencji.
W jaki sposób możesz udzielić licencji
Licencji możesz udzielić na dwa sposoby:
- licencja połączona z umową o dzieło
- zawarcie odrębnej umowy licencyjnej
Z tej pierwszej możliwości warto skorzystać, kiedy tworzysz produkt na określone zamówienie klienta, ale wiesz, że ma on uniwersalny charakter, który pozwoli na jego dalszą sprzedaż. Dotyczy to np. rozwiązań technicznych, takich jak API, wtyczki WordPress czy themes. W Useme licencji udzielisz w ramach rozliczanej umowy za pomocą zaznaczenia odpowiedniej opcji w formularzu rozliczenia, wybierając spośród umowy bez przekazania praw autorskich, z ich przekazaniem i z udzieleniem licencji. Druga opcja to zawarcie odrębnej umowy licencyjnej, np. na pracę, którą posiadasz w swoim archiwum lub projekt stworzony na własne potrzeby, z myślą o dalszym komercyjnym wykorzystaniu.
Jakie są koszty uzyskania przychodu w licencji?
W przypadku umowy o dzieło najważniejsza cecha, która różni udzielenie licencji i przekazanie praw autorskich to właśnie zachowanie prawa do czerpania korzyści majątkowych ze stworzonej pracy. Według prawa udzielenie licencji jest zbliżone do przekazania praw autorskich, ponieważ zezwalasz na używanie wykonanego dzieła tak, aby klient mógł czerpać z niego korzyści majątkowe.
Co ważne, różnica ta nie wpływa na wysokość wynagrodzenia, ponieważ w obu wypadkach freelancer może skorzystać z KUP 50. Jeśli zawierasz odrębną umowę licencyjną z klientem, Twój koszt uzyskania przychodu spada do 0%, a podatek odprowadzany jest od pełnej wartości wynagrodzenia według skali podatkowej (12% lub 32%).
Po ilu latach wygasa licencja?
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych, zezwolenia na korzystanie z utworu udziela się na 5 lat. Okres ten jednak można dowolnie skrócić, wydłużyć lub udzielić takiego pozwolenia na czas nieokreślony. Jeśli umowa licencyjna przewiduje okres użytkowania dzieła na dłuższy niż 5 lat, po ich upływie może zostać przedłużona lub wypowiedziana, z zachowaniem terminów wypowiedzenia, jakie przewidują przepisy dla umów zawartych na czas nieoznaczony.
Kiedy udzielasz licencji w ramach umowy o dzieło rozliczanej w Useme, jej okres trwania wynosi 15 lat. Okres użytkowania to cecha, która najwyraźniej różni prawa autorskie od licencji. Podczas gdy jej udzielenie jest ograniczone czasowo, przekazanie praw autorskich jest bezterminowe. Możesz ponownie odkupić je od klienta, jednak nie wygasają one w krótkim przedziale czasu i nie wracają do Ciebie automatycznie. Prawa autorskie do utworu wygasają dopiero po 70 latach od śmierci twórcy, a dzieło przechodzi wtedy do domeny publicznej.
Jakie są rodzaje licencji?
Pozwolenie, jakiego udzielasz na korzystanie z Twojej pracy, może mieć różny zakres uprawnień i obowiązków dla obu stron i różne źródła prawne. Najczęstsze typy licencji, z jakimi spotkasz się w pracy zdalnej, to:
- dobrowolna: zależy tylko od Twojej decyzji i nie wynika z postanowień prawa, jak licencja ustawowa, ani z decyzji Urzędu Patentowego, jak licencja przymusowa). Licencji dobrowolnej możesz udzielić w dwóch wersjach: umownej, na podstawie umowy licencyjnej, oraz otwartej. Licencję otwartą możesz znać także pod nazwą Creative Commons: w tym przypadku twórca zezwala ogółowi na korzystanie z efektów swojej pracy pod określonymi warunkami, które obejmują np. podanie autorstwa i regulują możliwość modyfikowania i użycia w projektach komercyjnych.
- licencja nieograniczona (pełna) i ograniczona (niepełna): określają one, czy klient, któremu udzielasz pozwolenia, może korzystać z utworu w takim samym zakresie, jak Ty (nieograniczona), czy zachowujesz dla siebie niektóre prawa (ograniczona).
- licencja wyłączna i niewyłączna: określają, czy klient, któremu zezwalasz na korzystanie z pracy, może udzielać do niej swojej licencji (niewyłączna), czy chcesz zachować dla siebie prawo do decyzji, kto jeszcze będzie korzystał z utworu (wyłączna).
Do jakich prac można udzielać licencji?
Zasady działania licencji w ramach umowy o dzieło określa wspomniana już ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Reguluje ona również kwestię kosztu uzyskania przychodu, ustalając go na poziomie 50% dla wszystkich prac o unikalnym, autorskim charakterze, do których twórca zdecydował się na przekazanie praw majątkowych lub udzielenie licencji. Oba te rozwiązania są charakterystyczne dla prac rozliczanych w oparciu o umowy o dzieło.
Typ prac, do których można przekazać prawa autorskie reguluje z kolei ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawa o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ta ostatnia zawiera katalog prac, w których przekazanie praw autorskich zwiększa koszt uzyskania przychodu.
Można przyjąć, że możesz udzielić licencji do każdej pracy o unikalnym, autorskim charakterze, poza copywritingiem – niezależnie od profesjonalizmu Twoich tekstów obostrzenie wynika ze wspomnianej już ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z licencją spotykamy się najczęściej w trzech dziedzinach pracy zdalnej: programowaniu, grafice i fotografii.
IT
Licencje w programowaniu i informatyce udzielane są przede wszystkim na korzystanie z różnego rodzaju programów lub aplikacji komputerowych. Jedno rozwiązanie może służyć wielu klientom, dlatego twórcy nie zawsze decydują się na przekazanie praw autorskich zamawiającemu. Nie zawsze również projekt powstaje na zamówienie konkretnego odbiorcy, co oznacza, że autorzy nie mają potrzeby zrzekania się praw autorskich.
W IT najczęściej spotyka się licencje niewyłączne, które zezwalają wielu użytkownikom na jednoczesne korzystanie z utworu. Mniej popularne, ale również spotykane, jest zezwalanie na sublicencję. Najrzadziej pojawiają się licencje wyłączne, które mają zastosowanie w dużych projektach, tworzonych na konkretne zamówienie, gdzie ze względu na bezpieczeństwo lub rozmiar inwestycji zleceniodawcy zależy na wyłączności. Pełna lista dla oprogramowania obejmuje ponad 15 podkategorii!
Przedmiotem licencji mogą być również inne produkty cyfrowe, takie jak templatki i themes stron internetowych lub sklepów, wszelkiego rodzaju plug-iny oraz aplikacje API.
Grafika i projektowanie
W przypadku grafiki i projektowania przedmiotem umowy jest najczęściej wykonanie unikalnego dzieła,które wpasuje się w identyfikację wizualną firmy klienta. To sprawia, że zleceniodawcy zwykle oczekują przekazania praw autorskich. Licencji warto udzielić na takie prace, jak np. modele 3D oraz zestawy pędzli, akcji lub presets.
Jeśli klient zamówił wykonanie elementów o bardziej uniwersalnym charakterze, takich jak tła, bannery, zestawy ikon, grafiki wektorowe, zachowaj majątkowe prawa autorskie i zdecyduj się na licencję. Takie rozwiązanie umożliwi Ci dalszą sprzedaż projektów na platformach oferujących źródła dla grafików.
Fotografia
Z reguły fotograf przygotowuje zdjęcia z myślą o konkretnym medium i przeznaczeniu. Przekazując prawa autorskie, twórca traci kontrolę nad tym, w jaki sposób jego praca zostanie wykorzystana i w jakim kontekście się pojawi. To oznacza, że np. zestaw zdjęć portretowych, starannie wyretuszowanych i przygotowanych do umieszczenia na stronie www, do których fotograf przekazał zamawiającemu prawa autorskie, może pojawić się z dowolnymi poprawkami i modyfikacjami jako drukowana reklama albo plakat.
Chociaż część projektów zniesie różne manipulacje bez uszczerbku na jakości artystycznej, profesjonaliści wyraźnie zaznaczają, w jakim kontekście ich praca może zostać użyta. W tym kontekście z pomocą przychodzą właśnie licencje. Na podstawie praw autorskich zamawiający może dowolnie powielać i wykorzystywać zdjęcia. Licencje z kolei wyraźnie określające pole eksploatacji, a tym samym dają twórcy większą kontrolę nad tym, jak dzieło zostanie wykorzystane.
Jak zrobić to łatwiej: licencje w Useme
Freelancerzy coraz częściej decydują się na korzystanie z umów o dzieło zamiast przechodzenia na działalność gospodarczą. Useme, jako profesjonalna platforma dla freelancerów, umożliwia rozliczenie niemal każdego projektu, który kwalifikuje się jako umowa o dzieło. Ponieważ twórca może zdecydować się zarówno na przeniesienie praw autorskich, jak i na licencję, w serwisie mamy opracowane rozwiązania, które to ułatwiają.
Z udzieleniem licencji w Useme wiążą się te same korzyści, co z przekazaniem praw autorskich – takie jak KUP 50 i niższy podatek dochodowy – ale nieco mniej obowiązków dla freelancerów. Z punktu widzenia prawa, przekazanie praw autorskich jest skuteczne tylko wtedy, gdy ma formę pisemną, dlatego w Useme korzystamy z dokumentów opatrzonym elektornicznym podpisem kwalifikowanym.
Licencje nie mają takiego ograniczenia. W Useme stosujemy więc elektroniczną formę jej udzielenia, na podstawie punktu naszego 7 regulaminu, co nie wymaga podpisania dodatkowej umowy. Jest to więc wygodna forma rozliczenia dla freelancerów, których klienci nie potrzebują przekazania praw autorskich, a którzy nie chcą tracić większego wynagrodzenia, jakie dają wyższe koszty uzyskania przychodu.
Licencja w Useme jest niewyłączna, dzięki czemu możesz sprzedać dzieło innym klientom. Pola eksploatacji umożliwiają zleceniodawcy dowolne powielanie i udostępnianie zamówionych utworów. Licencji udziela się na okres 15 lat. Rozwiązanie to możesz zastosować do każdego projektu, który kwalifikuje się jako umowa o dzieło i ma unikalny, autorski charakter. Zgodnie z ustawą o zmianie ustawy o podatku dochodowym, z tej grupy wyłączone są niemal wszystkie rodzaje prac copywriterskich, za wyjątkiem utworów publicystycznych i dziennikarskich.
