Czy dostęp do ubezpieczenia zdrowotnego w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia mają wyłącznie osoby zatrudnione na umowę o pracę? Nie – jako freelancer masz kilka możliwości na uzyskanie prawa do świadczeń NFZ lub prywatnej opieki medycznej.
Jak zadbać nie tylko o swój rozwój zawodowy, ale również o zdrowie? Podpowiadamy, jak uzyskać ubezpieczenie zdrowotne bez pracy.
Kiedy freelancer ma prawo do ubezpieczenia zdrowotnego?
Jako freelancer możesz korzystać z ubezpieczenia zdrowotnego w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia, czyli NFZ. Warunkiem jest opłacanie składek na to ubezpieczenie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, czyli ZUS-u. Składki możesz opłacać Ty lub inny podmiot, np. Twój klient lub instytucja publiczna.
W praktyce ubezpieczenie zdrowotne bez pracy na etacie możesz mieć, jeśli:
- prowadzisz własną firmę – jako osoba samozatrudniona masz obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz ubezpieczenia społeczne. To obowiązkowy koszt, jaki ponoszą właściciele działalności;
- łączysz freelancing z umową o pracę – składki na ubezpieczenie zdrowotne są odprowadzane od Twoje wynagrodzenia na umowę o pracę;
- pracujesz na umowę zlecenia – jeśli jest to Twój jedyny tytuł do ubezpieczenia (nie możesz uzyskać go skąd indziej), to składki na ubezpieczenie zdrowotne są odprowadzane od Twoje wynagrodzenia na umowę zlecenia. Z ubezpieczenia zdrowotnego korzystasz tylko do 30 dnia od zakończenia umowy;
- uczysz się lub studiujesz i nie masz nie masz 26 lat – w takiej sytuacji ubezpieczenie zdrowotne zapewnia Ci szkoła lub uczelnia wyższa;
- zarejestrujesz w Urzędzie pracy jako osoba bezrobotna – status bezrobotnego daje Ci ubezpieczenie zdrowotne bez pracy, ale uniemożliwia legalne wykonywanie zleceń jako freelancer;
- obejmie Cię nim członek rodziny – pod warunkiem że nie masz innych tytułów do ubezpieczenia (umowa o pracę/zlecenia, własna firma, szkoła/uczelnia, status bezrobotnego).
Kiedy nie dotyczy Cię żaden z opisanych tytułów do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, możesz zdecydować się na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne lub kupić prywatną polisę ubezpieczeniową.
Ubezpieczenie zdrowotne bez pracy w 2024 – zasady
To, jak uzyskać ubezpieczenie zdrowotne, nie pracując na etacie, zależy od opisanych wyżej sytuacji. W każdej z nich objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym będzie wyglądało nieco inaczej.
Oto najpopularniejsze scenariusze prosto z życia polskich freelancerów.
Umowa zlecenie a ubezpieczenie zdrowotne freelancera
Umowa zlecenie daje Ci tytuł do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego, w takim samym stopniu jak umowa o pracę. Oznacza to, że możesz korzystać z tych samym świadczeń na Narodowy Fundusz Zdrowia, co pracownik etatowy. Obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie spoczywa na zleceniodawcy, ale to Ty ją finansujesz w wysokości 9% podstawy wymiaru składki.
ZUS obejmuje zleceniobiorców ubezpieczeniem zdrowotnym, emerytalnym, rentowym i wypadkowym oraz dobrowolnie chorobowym. Wyjątkiem są uczniowie i studenci do 26 roku życia – oni nie mają prawa do świadczeń NFZ w ramach umowy zlecenia, tylko w ramach systemu edukacji.
Co, jeśli łączysz dwie prace, w tym jedną na umowę zlecenia, a drugą na umowę o pracę? W kontekście składki na ubezpieczenie zdrowotne nie ma to znaczenia. Każdy zleceniobiorca podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, nawet jeśli ma umowę o pracę i odprowadza składki do ZUS-u z jej tytułu.
Umowa o dzieło a ubezpieczenie zdrowotne NFZ
Umowa o dzieło jako jedyna nie zobowiązuje Cię do płacenia składek na ubezpieczenia do ZUS-u. Dzięki temu daje Ci najwyższe zarobki na rękę, ale na umowie o dzieło nie przysługuje Ci ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli pracujesz tylko w oparciu o umowy o dzieło, nie możesz korzystać z bezpłatnych świadczeń zdrowotnych realizowanych przez NFZ.
Jeśli natomiast pracujesz na podstawie umowy o dzieło u swojego pracodawcy (czyli podpisałeś umowę o pracę i umowę o dzieło z tym samym podmiotem), to podlegasz obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z obu tytułów. Podstawa wymiaru składki będzie wtedy wynikać z sumy przychodów z umowy o pracę i umowy o dzieło.
Freelancing z Useme a składki ZUS
Useme działa jak pośrednik łączący freelancera z jego klientem, dzięki czemu transakcja jest pozbawiona formalności. Freelancer nie musi wówczas zakładać działalności, bo Useme nawiązuje z nim umowę o dzieło lub umowę zlecenie, a następnie wystawia jego klientowi fakturę.
Jeśli rozliczasz się z klientem przez Useme na podstawie umowy o dzieło, nie masz obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tego tytułu. Twoja wypłata nie będzie pomniejszona o żadną ze składek na ubezpieczenia społeczne, ani ubezpieczenie zdrowotne.
Jeśli natomiast rozliczasz się przez Useme na podstawie umowy zlecenia, to zgodnie z prawem zgłaszamy Cię wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego, odprowadzając składkę wysokości 9% wartości umowy. Żeby rozliczyć umowę zlecenia w Useme, musisz spełnić jeden z poniższych warunków:
- jesteś zatrudniona(-y) na umowę o pracę lub na inną umowę zlecenia z wynagrodzeniem równym lub wyższym najniższej płacy krajowej;
- jesteś studentem i nie ukończyłaś(-eś) 26 roku życia.
Alternatywą dla składek na Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest prywatne ubezpieczenie zdrowotne. Dla freelancerów rozliczających się przez Useme i szukających alternatywy dla ZUS-u przygotowaliśmy pakiety Luxmed. Miesięczny koszt prywatnego pakietu jest znacznie niższy od ceny dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ i od ceny wielu innych firm oferujących prywatną opiekę medyczną.
Freelancer z działalnością objęty ubezpieczeniem zdrowotnym
Jeśli prowadzisz jednoosobową działalność gospodarczą i jesteś na samozatrudnieniu, spoczywa na Tobie obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego. Nie musisz tego robić oddzielnie – rejestrując firmę, jednocześnie zgłaszasz siebie jako płatnika składek do ZUS-u, co skutkuje objęciem obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Podstawa wymiaru składki, czyli kwota, od której ZUS oblicza składki na ubezpieczenia, zależy od Twojego stażu jako przedsiębiorca. Dla początkujących właścicieli jednoosobowych działalności przewidziano preferencyjne składki (Ulga na start i Mały ZUS).
Jeśli chcesz sprawdzić, jaką część Twojej pensji musisz oddać na poczet składek na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne, skorzystaj z kalkulatora składki zdrowotnej od ZUS-u.
Ubezpieczenie zdrowotne od członka rodziny
Jeśli nie pracujesz, jednym ze sposobów na zdobycie prawa do świadczeń NFZ jest zgłoszenie Cię przez członka rodziny. Rodzic, dziecko, żona, mąż lub inny wskazany w ustawie krewny objęty składkami może zgłosić Cię do ubezpieczenia zdrowotnego.
Twój członek rodziny może zgłosić Cię do ubezpieczenia, jeśli nie jesteś pracownikiem, zleceniobiorcą, osobą prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą czy osobą bezrobotną.
Ubezpieczenie zdrowotne osób bezrobotnych lub nieposiadających pracy
Narodowy Fundusz Zdrowia może objąć ubezpieczeniem osobę, która nie ma pracy. Warunkiem jest uzyskanie statusu bezrobotnego, do którego trzeba spełnić kilka kryteriów, m.in. nie można posiadać statusu ucznia, pobierać zasiłku stałego z pomocy społecznej czy mieć prawa do renty.
Warunki uzyskania statusu bezrobotnego wskazują również, że nie można podjąć żadnej pracy zarobkowej, np. na umowę zlecenie czy umowę o dzieło. Jeśli bezrobotny podpisze taką umowę, musi powiadomić o tym Urząd Pracy w ciągu 7 dni.
Żeby uzyskać status osoby bezrobotnej i prawo do ubezpieczenia zdrowotnego, trzeba zgłosić się do Urzędu Pracy. Można to zrobić przez platformę gov.pl, listownie albo osobiście w lokalnym oddziale. Następnie osoba bezrobotna podlega przepisom ustawy, która wskazuje, że Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają bezrobotni, jeżeli nie są objęci takim ubezpieczeniem z innego tytułu (Art. 66 ust. 1 pkt 24 ustawy zdrowotnej).
Urząd Pracy sam zgłosi taką osobę do odpowiedniej jednostki NFZ i będzie odprowadzał za nią składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne.
Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne w NFZ
Jak uzyskać ubezpieczenie zdrowotne nie pracując na umowę o pracę, jeśli nie dotyczy Cię żadna z wymienionych wyżej sytuacji? Jedną z alternatyw jest objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym.
Ubezpieczenie dobrowolne to umowa zawarta z NFZ, która daje Ci prawo do wszelkich świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na takich samych zasadach, jak w przypadku pozostałych ubezpieczonych w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej.
Więcej o tym, kto może skorzystać z dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, jak ubezpieczyć się dobrowolnie oraz jaki jest koszt ubezpieczenia dobrowolnego, dowiesz się z naszego artykułu, Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne dla freelancerów.
Jak sprawdzić, czy jestem objęta(-y) ubezpieczeniem zdrowotnym?
Nie jesteś pewna(-y), czy możesz korzystać z państwowej służby zdrowia? Sprawdź, czy obejmuje Cię ubezpieczenie:
- Zaloguj się na Internetowe Konto Pacjenta lub najpierw zobacz, jak się zalogować.
- Wybierz zakładkę „Moje konto”.
- Zjedź do „Twoje ubezpieczenie zdrowotne”.
- Jeśli NFZ potwierdza Twoje prawo do świadczeń, to możesz korzystać z publicznej służby zdrowia w ramach ubezpieczenia zdrowotnego.
Jeśli potrzebujesz bardziej szczegółowych informacji o ubezpieczeniu zdrowotnym, znajdziesz je w:
- Ustawie z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
- Ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Prywatne ubezpieczenie zdrowotne – dla kogo?
Freelancerzy mogą również zainwestować w prywatną polisę, która zapewni im dostęp do lekarza pierwszego kontaktu, lekarza specjalisty i innych świadczeń, np. badań diagnostycznych, wizyt domowych czy szczepień. Zwykle mając ubezpieczenie zdrowotne prywatne, nie musimy czekać na wizytę tak samo długo jak w przypadku NFZ.
Ceny prywatnego ubezpieczenia różnią się w zależności od wykonawcy usługi – tak jak w przypadku lekarzy prywatnych. Opłata ma często formę abonamentu. Prywatne ubezpieczenie zdrowotne jest dostępne w różnych pakietach, które różnią się liczbą i specjalizacją dostępnych lekarzy.
Jak uzyskać ubezpieczenie zdrowotne, nie pracując na umowie o pracę – podsumowanie
Publiczna opieka medyczna jest dostępna nie tylko dla pracowników etatowych. Jako freelancer również możesz posiadać ubezpieczenie zdrowotne. Do podjęcia pozostaje Ci decyzja, czy skorzystasz z usług Narodowego Funduszu Zdrowia, czy prywatnych instytucji.
